“Ni devas vojaĝi, ĉu?”
“Jes, mi opinias ke ni devas iri al Kembriĝo kune. Ĉiuj spuroj ŝajne montras tiun direkton.”
“Diru al mi,” mi demandis dum ni klakete veturiĝis laŭ Grejzena Vojo, “ĉu vi jam havas iun ajn suspekton pri la kaŭzo de la malapero? Mi opinias ke inter ĉiuj niaj kazoj, mi konas neniun en kiu la motivoj estas pli nekonataj. Certe vi ne kredas ke oni forkaptis lin por gajni informon kontraŭ lia riĉa onklo, ĉu?”
“Mi konfesas, mia kara Vatsono, ke tio ne ŝajnas al mi tre probabla klarigo. Trafis min, tamen, ke tio estas la plej ebla por interesigi tiun treege malagrablan maljunulon.”
“Vi certe pravas; sed kiuj estas la alternativoj?”
“Mi povus mencii kelkajn. Vi devas konfesi ke estas kurioza kaj sugesta ke ĉi tiu incidento devus okazi je la antaŭtago de ĉi tiu grava matĉo, kaj devus temi pri la sola ulo kies partoprenado ŝajnas nepre deviga por sukcesigi la teamon. Estu, kompreneble, koincido, sed estas interesa. Amatora sporto estas libere de veto, sed iom multe da ekstera vetado okazis ĉe la publiko, kaj estas eble peninda forkapti teamanon kiel la kruduloj de la ĉevalkurejo forkaptis kurĉevalon. Jen estas unu klarigo. Dua tre evidenta estas ke la junulo estas heredonto de grandaj havaĵoj, kiom ajn malgranda liaj nuntempaj propraĵoj, kaj estas eble ke komploton oni fabrikis teni lin kontraŭ elaĉeta mono.”
“Ĉi tiuj teorioj ne prenas en konsideron la telegramon.”
“Tute vere, Vatsono. La telegramo ankoraŭ restas la sola solida evidentaĵo, pri kiu ni devas trakti, kaj ni devas ne permesi ke nia atento forvagu de ĝi. Por gajni lumon pri la celo de la telegramo ni devas nun vojaĝi Kembriĝen. La pado de nia enketo nuntempe estas mallume, sed mi ne surpriziĝus se antaŭ vespero ni klarigos tion, aŭ progresos konsiderinde.”
Estis jam mallume kiam ni atingis la malnovan universitatan urbon. Holmso luis kabon ĉe stacidomo kaj ordonis al la kabisto veturi al la domo de d-ro Lezlio Armstrongo. Post kelkaj minutoj ni haltas antaŭ granda domego en la plej okupata trairejo. Nin oni enkondukis, kaj post longa atendado fine oni enlasis nin en la konsultejon, kie ni trovis la kuraciston sidanta malantaŭ lia tablo.
Montras la gradon al kiu mi perdis kontakton kun mia profesio, ke la nomo de Lezlio Armstrongo estas nekonata al mi. Nun mi konstatas, ke li estas ne nur estro de la universitata medicina kolegio, sed pensulo de eŭropa reputacio en pli ol unu scienca fako. Tamen, eĉ se oni ne sciis pri lia imponega registro, oni ne povas ne imponiĝi nur per lia aspekto, la kvadrata, masiva vizaĝo, la meditemaj okuloj sub la pajlaj brovoj, kaj la granita muldaĵo de lia nefleksebla makzelo. Viro de profunda karaktero, viro kun vigla menso, insista aspekto, sendependa, timiga — tiele mi taksis d-ron Lezlion Armstrongon. Li tenis la vizitkarton de mia amiko kaj suprenrigardis per neplaĉa mieno.
“Mi jam aŭdas pri via nomo, s-ro Ŝerloko Holmso, kaj mi konscias pri via profesio — profesio, kiun mi tute ne aprobas.”
“Kaj tiele, doktoro, vi akordas kun ĉiuj krimuloj ĉi-landaj,” diris mia amiko kviete.
“Ĝis la punkto ke viaj penadoj kondukas al la subpremado de la krimo, sinjoro, ĉiu respondeca civitano devas subteni ilin, kvankam mi ne povas dubi, ke la oficiala polico estas tute sufiĉa tiucele. Vian profesion oni povas kritiki, kiam vi enŝovas vin mem en la sekretojn de privataj individuoj, kiam vi malkaŝas familiajn aferojn pli bone kaŝitajn, kaj parenteze kiam vi malŝparas la tempon de homoj, kiuj estas pli okupataj ol vi. Nuntempe, ekzemple, mi devas verki referaĵon anstataŭ babili kun vi.”
“Sendube, doktoro, kaj tamen la interparolo pruvu pli grava ol la referaĵo. Parenteze, mi diru al vi ke ni agas male rilate al tio, kion vi ĝuste kulpigas, kaj ke ni penas malebligi ĉiun ajn publikan eksponon pri privataj aferoj, kiu devas necese sekvi kiam la kazo estas en la manoj de la oficiala polico. Vi taksu min kiel neregulan pioniron, kiu antaŭas la regulan policon de la lando. Mi venas por demandi de vi pri s-ro Godfreo Staŭntono.”
“Kion pri li?”
“Vi konas lin, ĉu ne?”
“Li estas intima amiko mia.”
“Ĉu vi konscias, ke li malaperis?”
“Ho, vere!” Ne ŝanĝis la fortika mieno de la kuracisto.
“Li foriris sian hotelon lastan nokton — oni ne jam aŭdas pri li.”
“Sendube li revenos.”
“Morgaŭ estas la futbala matĉo de la universitata ĉefteamo.”
“Mi ne simpatias kun ĉi tiuj infanecaj ludoj. Mi profunde interesiĝas pri la sorto de la junulo, pro tio ke mi konas kaj ŝatas lin. La futbala matĉo tute ne koncernas min.”
“Mi depostulas vian simpation, do, en mia enketo pri la sorto de s-ro Staŭntono. Ĉu vi scias kie li estas?”
“Certe ne.”
“Ĉu vi ne vidas lin de post la hieraŭa tago?”
“Ne.”
“Ĉu estas s-ro Staŭntono sana?”
“Tutcerte.”
“Ĉu vi scias ĉu li estis iam malsana?”
“Neniam.”
Holmso metas paperaĵon antaŭ la okuloj de la kuracisto. “Do eble vi klarigos ĉi tiun fakturon por dek tri gineoj, pagita de s-ro Godfreo Staŭntono al d-ro Lezlio Armstrongo de Kembriĝo. Mi elprenis ĝin el inter la paperoj sur lia tablo.”
La kuracisto ruĝiĝis pro kolero.
“Mi ne sentas ke mi devas klarigi tion al vi, s-ro Holmso.”
Holmso remetas la fakturon en sian notlibron. “Se vi preferas publikan klarigon, tio devas okazi pli-malpli baldaŭ,” diris li. “Mi jam diras al vi ke mi povas silentigi tion, kion aliaj devos publikigi, kaj vere vi estus pli saĝa konfidi tute en mi.”
“Mi scias nenion.”
“Ĉu s-ro Staŭntono kontaktis vin el Londono?”
“Certe ne.”
“Ho ve — la poŝtkontoro denove!” Holmso suspiris lace, “plej urĝan telegramon ekspedis Godfreo Staŭntono en Londono je 6:15 hieraŭan vesperon — telegramon, sendube ligitan al lia malapero — kaj tamen ĝin vi ne ricevis. Tre kulpa. Mi devos certe iri al la kontoro kaj plendi.”
D-ro Lezlio Armstrongo eksaltis de malantaŭ sia tablo kaj lia malhela vizaĝo estis karmezina pro kolorego.
“Mi postulegas ke vi forlasu mian domon, sinjoro,” li diris. “Vi povas diri al via dunganto, lordo Mont-Jakobo, ke mi ne deziras trakti aŭ lin aŭ liajn perantojn. Ne, sinjoro — eĉ ne alian vorton!” li sonorilis furioze. “Johano, forkonduku ĉi tiujn sinjorojn!” Pompa ĉefservisto severe elkondukis nin al ĉefpordo, kaj ni trovis nin en la strato. Holmso eksplodis en ridado.
“D-ro Lezlio Armstrongo certe estas homo de vigleco kaj karaktero,” diris li. “Mi neniam konas viron, kiu, se li celus siajn talentojn tiele, estas tiel taŭga ŝtopi la breĉon lasita de la fifama Moriarto. Kaj nun, mia povra Vatsono, ni estas ĉi tie senhelpaj kaj sen amikoj en ĉi tiu negastema urbo, kiun ni ne povas forlasi sen forlasi nian kazon. Ĉi tiu eta gastejo ĝuste kontraŭ la domo de Armstrongo estas aparte adaptita por ni. Se vi luos antaŭan ĉambron kaj aĉetos necesaĵojn por la nokto, mi havu tempon por fari kelkajn enketojn.”
Tamen, ĉi tiuj malmultaj enketoj pruvis pli longdaŭraj ol imagis Holmso, ĉar li ne revenis al la gastejo ĝis preskaŭ la naŭa. Li estis pala kaj deprimita, polvmakulita, ellaciĝanta kaj malsata. Malvarmaj manĝaĵoj pretiĝis surtable kaj kiam li satiĝis kaj bruligis sian pipon li estas preta preni la duonkomikan kaj tute filozofan sintenon naturan al li kiam fuŝas aferoj. La sono de kaleŝaj radoj igis lin leviĝi kaj ekrigardi el la fenestro. Sub la brilego de la gaslampo, duonkaleŝo kaj griza ĉevalparo staris antaŭ la pordo de la kuracisto.
“Ĝi jam estas for tri horojn,” diris Holmso, “ĝi foriris je duono post la sesa, kaj jen ĝi revenas. Tio faras radiuson de dek kvin aŭ dudek kilometroj, kaj okazas unufoje aŭ iam dufoje ĉiutage.”
“Tio ne estas nekutima al praktikanta kuracisto.”
“Sed efektive Armstrongo ne estas praktikanta kuracisto. Li estas lekcianto kaj konsultanto, sed li ne zorgas pacientaron, kiu distris lin de liaj verkaĵoj. Kial do li vojaĝas tiom longe, tio devus treege ĉagreni al li, kaj kiun li vizitas?”
“Lia koĉero...”
“Mia kara Vatsono, ĉu vi povas dubi ke mi unue demandis al li? Mi ne scias ĉu estas pro lia propra natura depravacio aŭ pro la instigo de lia mastro, sed li estis sufiĉe malĝentila atakigi hundon kontraŭ mi. Nek la hundo nek la viro ŝatis la aspekton de mia bastono. Tamen la afero malsukcesis. Post tio nia relato estis ĝenata, kaj pluaj enketoj ne eblas. Ĉion, kion mi scias, mi akiris de amika tieulo en la korto de nia propra gastejo. Li diris al mi pri la kutimoj de la kuracisto kaj pri liaj ĉiutagaj vojaĝoj. Tiumomente por doni la veron al liaj vortoj, la kaleŝo alvenis al la pordo.”
“Ĉu vi povis sekvi?”
“Bonege, Vatsono! Vi scintilas ĉi-vespere. La ideo ja venis en mian kapon. Estas, kiel vi jam rimarku, bicikla butiko apud nia gastejo. Tien mi hastis, kaj luis biciklon, kaj povis ekiri antaŭ ol la kaleŝo estis tute preter videbleco. Mi rapide atingis ĝin, kaj tiam, restis diskrete for ĉirkaŭ cent metrojn. Mi sekvis ties lumon ĝis ni postlasis la urbon. Ni estis tute sur kampara vojo kiam io ĝena okazis. La kaleŝo haltis, la kuracisto elkaleŝiĝis kaj iris rapide al la loko kie mi ankaŭ haltis, kaj diris al mi laŭ bonega sardona maniero, ke li timas ke la vojo estas mallarĝa, kaj ke li esperas ke lia kaleŝo ne malpermesas la pasadon de mia biciklo. Nenio povas esti pli admirinde ol lia maniero. Tuj mi biciklis preter la kaleŝon, kaj restante sur ĉefvojo, mi veturis kelkajn kilometrojn, kaj tiam restis en oportuna loko por vidi ĉu la kaleŝo preterpasos. Estis neniu indiko, tamen, kaj do estas evidente ke ĝi turniĝis en unu el kelkaj flankvojoj, kiujn mi jam observis. Mi ree biciklis, sed ne vidis la kaleŝon, kaj nun, kiel vi konstatas, ĝi revenis post mi. Kompreneble, komence mi ne havis apartan kialon ligi ĉi tiujn vojaĝojn al la malapero de Godfreo Staŭntono, kaj mi nur emis enketi pri ili por la ĝenerala kialo ke ĉio koncerne al d-ro Armstrongo nuntempe interesas al ni, sed, nun ke ni trovis ke li tiom vigle gvatas kontraŭ iu, kiu sekvu lin dum tiuj eksursoj, la afero ŝajnas pli grave, kaj mi ne estos kontente ĝis mi klarigos la aferon.”